Πίσω στο ευρετήριο

   Αλλοι διψάνε κι άλλοι καίγονται

Της ΧΡΙΣΤΙΝΑΣ ΠΑΝΤΖΟΥ

Θυμίζει σχιζοφρένεια αυτό που ζει ο πλανήτης τους τελευταίους μήνες: ο μισός κόσμος πεθαίνει από τις πλημμύρες κι ο άλλος μισός από τη δίψα. Οι πλημμύρες έπνιξαν Γερμανία και Ελβετία, η κακοκαιρία στη βόρεια Γαλλία συνδυάστηκε με μίνι καύσωνα στις μεσογειακές ακτές της, 300.000 έμειναν άστεγοι από τις καταρρακτώδεις βροχές στη Βόρεια Κορέα, ενώ οι μουσώνες στοίχισαν τη ζωή σε 2.000 ανθρώπους στην Ινδία. Την ίδια στιγμή, η έρημος της Νεβάδας επεκτείνεται απειλητικά, Σερβία και Ρουμανία μειώνουν τις αγροτικές εξαγωγές τους λόγω της παρατεταμένης ξηρασίας, στην Τουρκία οι πιστοί κάνουν δημόσιες δεήσεις στον Αλλάχ για λίγες στάλες βροχής και στην Ιαπωνία θρηνούν νεκρούς από τον καύσωνα.

Η συνάντηση της Στοκχόλμης

Αυτή τη δυσοίωνη πραγματικότητα ενός κόσμου που πλέον ακροβατεί ανάμεσα στην καλπάζουσα ερημοποίηση που απειλεί το 39% του παγκόσμιου πληθυσμού και τις βιβλικές καταστροφές που προκαλούν πρωτοφανείς πλημμύρες και τυφώνες, κατέγραψε η Παγκόσμια Εβδομάδα Νερού που διεξήχθη την περασμένη εβδομάδα στη Στοκχόλμη.

Στο επίκεντρο των συζητήσεων των 2.500 πολιτικών, επιστημόνων και εκπροσώπων οργανώσεων από 140 χώρες του κόσμου, βρέθηκαν θέματα όπως τα νέα ακραία καιρικά φαινόμενα με τα κύματα ξηρασίας και λειψυδρίας, οι προκλήσεις στον τομέα της υγείας, η διαχείριση του νερού, ο ρόλος του στην αγροτική παραγωγή και τα οικοσυστήματα και το καίριο ζήτημα της υπερκατανάλωσής του για την παραγωγή βιοκαυσίμων.

Στη Στοκχόλμη ακούστηκε μια πραγματικά «άβολη αλήθεια»: η σημερινή κρίση του νερού αποτελεί άμεση απόρροια των κλιματικών αλλαγών. Οι αλλαγές στη διαθεσιμότητα του νερού, όπως εξήγησε ο Ρατζέντα Πατσάουρι, πρόεδρος της Διακυβερνητικής Επιτροπής για τις Κλιματικές Αλλαγές (ΔΕΚΑ), οργάνωση που τελεί υπό την αιγίδα της Παγκόσμιας Μετεωρολογικής Οργάνωσης και του Προγράμματος Περιβάλλοντος του ΟΗΕ, είναι η πρώτη ορατή συνέπεια των κλιματικών αλλαγών που οφείλονται στην ανθρώπινη δραστηριότητα.

Ενδεικτικά ανέφερε ότι τα 11 τελευταία χρόνια (1995-2006) έχουν σημειωθεί οι υψηλότερες θερμοκρασίες που έχουν καταγραφεί ποτέ.

Η διατάραξη της υδάτινης ισορροπίας του πλανήτη, επισήμανε η ΔΕΚΑ, έγινε αισθητή με μια σειρά ακραία φαινόμενα που φέτος απέκτησαν διαστάσεις μάστιγας: υπερβολικά πολύ ή υπερβολικά λίγο νερό, νερό σε λάθος στιγμή ή σε λάθος τόπο, άνοδος της στάθμης της θάλασσας, πλημμύρες σε κάποιες περιοχές και ξηρασία σε άλλες, ραγδαία αύξηση της συχνότητας των τυφώνων.

Φτωχοί και διψασμένοι

*Σύμφωνα με τα Ηνωμένα Εθνη, το 20% του παγκόσμιου πληθυσμού (που κατοικεί σε 30 χώρες) αντιμετωπίζει έλλειψη νερού. Το ποσοστό αναμένεται να φτάσει το 30% του παγκόσμιου πληθυσμού και να αφορά 50 χώρες έως το 2050. Ετσι το νερό θα γίνει το νέο σύνορο που θα χωρίσει τον κόσμο στα δύο, αφήνοντας έξω από τα τείχη του τους διψασμένους.

Κι όμως, οι κάτοικοι των ανεπτυγμένων χωρών της Δύσης εξακολουθούν να καταναλώνουν κάπου 200 λίτρα νερό την ημέρα και της Βόρειας Αμερικής έως και 400 λίτρα, ενώ οι πολίτες του Τρίτου Κόσμου καλούνται να ικανοποιήσουν τις ανάγκες τους με μόνο 10 λίτρα την ημέρα (για να πιουν, να πλυθούν και να μαγειρέψουν!).

*Σήμερα, 2,6 δισ. κάτοικοι του πλανήτη διψούν και λόγω έλλειψης νερού στερούνται κατάλληλου αποχετευτικού δικτύου και συνθηκών υγιεινής, με συνέπεια να πλήττονται από νόσους όπως η διάρροια, που στοιχίζει τη ζωή σε 2 εκατομμύρια παιδιά του χρόνο.

Το Πρόγραμμα Ανάπτυξης του ΟΗΕ επισημαίνει πως η μη πρόσβαση των φτωχών σε καθαρό νερό και σε βασικές συνθήκες υγιεινής δεν οφείλεται μόνο στη λειψυδρία. Συχνά αποτελεί απόρροια της κακής διαχείρισης των διαθέσιμων αποθεμάτων ή δυσχερειών που σχετίζονται με το κόστος, τις υποδομές ή το μέγεθος του πληθυσμού. Δυσχέρειες που εντείνονται από την εντατικοποίηση των καλλιεργειών ή τις εναλλακτικές χρήσεις του.

Ενδεικτική είναι η περίπτωση των βιοκαυσίμων που προτείνονται όλο και πιο πιεστικά ως πηγές ενέργειας φιλικές προς το περιβάλλον, που συμβάλλουν στη μείωση των εκπομπών καυσαερίων από ορυκτά καύσιμα. Ειδικοί επισημαίνουν ότι η μαζική παραγωγή τους δεν θα μειώσει τους ρύπους τόσο όσο υπόσχονται οι υπέρμαχοί της, ενώ επιπλέον θα απαιτήσει τεράστια αύξηση της κατανάλωσης νερού. Υπολογίζεται ότι η ποσότητα του επιπλέον νερού που θα απαιτηθεί για την παραγωγή βιοκαυσίμων θα είναι τόση όση θα απαιτούσε ο αγροτικός τομέας για να θρέψει το σύνολο του φτωχού πληθυσμού του πλανήτη κατά το 2050.

Ο εφιάλτης σε αριθμούς

Τα σημάδια είναι πλέον ορατά, συμπέρανε η Παγκόσμια Εβδομάδα Νερού, και τα στοιχεία που έδωσε στη δημοσιότητα είναι συνταρακτικά:

*Στο διάστημα 1973-1997 οι πλημμύρες ήταν το πιο καταστροφικό φυσικό φαινόμενο στον πλανήτη και έπληξαν κατά μέσο όρο 66 εκατομμύρια ανθρώπους το χρόνο.

*Στο διάστημα 1996-2005, το 80% του συνόλου των φυσικών καταστροφών οφείλονταν σε μετεωρολογικά ή φαινόμενα που σχετίζονταν με το νερό.

*Το 80% των ασθενειών που μαστίζουν τον κόσμο οφείλονται σε κακές συνθήκες υγιεινής και ακατάλληλο νερό.

*Το 2025 1,8 δισ. άνθρωποι θα ζουν σε περιοχές με απόλυτη έλλειψη νερού και τα δύο τρίτα του παγκόσμιου πληθυσμού θα αντιμετωπίζουν πιεστικές συνθήκες για την πρόσβαση σε κατάλληλο νερό.

*Η Μέση Ανατολή είναι από τις πιο φτωχές σε νερό περιοχές του πλανήτη κι ενώ εκεί βρίσκεται το 5% των κατοίκων του πλανήτη, διαθέτει λιγότερο του 1% των ανανεώσιμων υδάτινων πόρων της γης.

*Για να γεμίσει ένα ντεπόζιτο βενζίνης των 95 λίτρων με καθαρή αιθανόλη απαιτούνται περίπου 200 κιλά καλαμπόκι, όσα αρκούν για να θρέψουν έναν άνθρωπο επί ένα χρόνο.

*Το 2020 η παγκόσμια ζήτηση για δημητριακά θα έχει αυξηθεί κατά 40% σε σχέση με τα επίπεδα του 1990. Αλλά οι σημερινές μέθοδοι παραγωγής με την υπερκατανάλωση νερού δεν θα μπορούν να καλύψουν την αυξημένη ζήτηση.

*Κάθε λίτρο οικιακών λυμάτων ρυπαίνει οκτώ λίτρα καθαρού νερού. Αν αυτός ο ρυθμός διατηρηθεί, με δεδομένη την αύξηση του πληθυσμού σε 9 δισ. κατά το 2050, τα υδάτινα αποθέματα του πλανήτη θα μειώνονται κατά 18.000 κυβικά χιλιόμετρα κατ' έτος. Σήμερα, μόνο το 1/10 των οικιακών λυμάτων στις αναπτυσσόμενες χώρες συλλέγεται και μόνο το 1/10 των υπαρχουσών μονάδων επεξεργασίας λυμάτων λειτουργούν αποτελεσματικά.

Οικολογικές ενοχές, πράσινες μπίζνες

Οσο η διεθνής κοινότητα κρούει τον κώδωνα του κινδύνου για τις αισθητές πλέον και καταστροφικές συνέπειες της κλιματικής αλλαγής του πλανήτη, μια νέα γενιά εταιρειών κερδίζει μυθικά πλούτη επενδύοντας στην οικολογική ευαισθησία προσώπων και επιχειρήσεων.

Πρόκειται για τις εταιρείες διαχείρισης ρύπων, γνωστές και ως «πιστωτές άνθρακος». Οσοι υπερκαταναλώνουν ορυκτά καύσιμα συμβάλλοντας στην κλιματική αλλαγή, προσφέρουν οικειοθελώς ένα χρηματικό ποσό, κάτι σαν οικολογικό πρόστιμο, προκειμένου να επενδυθούν σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και εκείνοι να εξαγοράσουν την περιβαλλοντική τους αμαρτία.

Σε έναν πλανήτη όπου τα πάντα αποτιμώνται σε χρήμα, οι ρύποι έχουν πλέον το χρηματιστήριό τους και χάρη σε αυτές τις εταιρείες, ακόμη και ο νέος προφήτης της παγκόσμιας εκστρατείας κατά της υπερθέρμανσης του πλανήτη, ο αμερικανός πρώην αντιπρόεδρος Αλ Γκορ της «Αβολης Αλήθειας», μπορεί να έχει ήσυχη τη συνείδησή του που καταναλώνει 20 φορές περισσότερη ενέργεια από ό,τι το μέσο αμερικανικό νοικοκυριό, αφού «εξαγοράζει» μ' αυτό τον τρόπο το ρυπαρό του πλεόνασμα.

Επικίνδυνη κερδοσκοπία

Ενα μέσο νοικοκυριό, για παράδειγμα, μπορεί να πληρώνει 60 δολάρια για να «παραγράψει» το οικολογικό του χρέος. Η αμαρτία μιας εσωτερικής πτήσης συγχωρείται με 5 δολάρια, ενώ μία διεθνής φθάνει τα 20 δολάρια. Οσο για τις επιχειρήσεις, προκειμένου να φιλοτεχνήσουν το οικολογικό τους προφίλ, πληρώνουν τεράστια ποσά τα οποία αυξάνουν όσο αυξάνει και η παραγωγή τους σε ρύπους.

Η ιδέα θα μπορούσε να είναι θετική, λένε οι ειδικοί, αν υπήρχε η δυνατότητα να αποτιμηθεί πραγματικά η συνεισφορά αυτών των εταιρειών στην αποτροπή της υπερθέρμανσης τον πλανήτη. Πολλά από τα προγράμματα που αναπτύσσουν ή χρηματοδοτούν αμφισβητούνται από την επιστημονική κοινότητα όχι μόνο ως αναποτελεσματικά αλλά πολλές φορές και επικίνδυνα για το μέλλον του κλίματος και του πλανήτη.

Ενδεικτικό είναι το σκάνδαλο που έχει ξεσπάσει γύρω από την αμερικανική εταιρεία Planktos, η οποία σκοπεύει να αποθέσει στον ωκεανό τεράστιες ποσότητες σιδήρου (και μάλιστα σε νανομόρια, η συμπεριφορά των οποίων δεν έχει ακόμη πιστοποιηθεί).

Η μέθοδος προτάθηκε τη δεκαετία του 1990 από τον ωκεανογράφο Τζον Μάρτιν ως μέσο για την «ψύχρανση» του κλίματος καθώς ο σίδηρος λειτουργεί ως λίπασμα στο φυτοπλανγκτόν, που απορροφά διοξείδιο του άνθρακα μειώνοντας έτσι τη θερμοκρασία της θάλασσας.

Στην τελευταία της έκθεση, φέτος τον Μάιο, η Διακυβερνητική Επιτροπή για τις Κλιματικές Αλλαγές απέρριψε τη χρήση αυτής της μεθόδου επισημαίνοντας τον κίδυνο των άγνωστων παρενεργειών που μπορεί να έχει.

Ερευνα 47 ωκεανολόγων, που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό «Nature», συμπέρανε πως ο σίδηρος ως λίπασμα του φυτοπλανγκτόν δεν έχει μόνιμα αποτελέσματα γιατί δεσμεύει κάποιες ποσότητες διοξειδίου του άνθρακα, τις οποίες αργότερα απελευθερώνει ξανά. Επίσης δημοσίευμα στο περιοδικό «Science» προειδοποιεί ότι η αιφνίδια υπερβολική αύξηση του φυτοπλανγκτόν θα μπορούσε να σημάνει μεγάλο κίνδυνο για τη θαλάσσια τροφική αλυσίδα.

Αλλά η Plankton, που έχει λάβει τεράστια ποσά για το πείραμά της, είναι αποφασισμένη να το προχωρήσει με κάθε τίμημα. Οταν η Υπηρεσία Περιβαλλοντικής Προτασίας των ΗΠΑ αποφάνθηκε πως αυτή η απόθεση αντιβαίνει τις διατάξεις της σχετικής νομοθεσίας, γι' αυτό και δεν θα μπορεί να γίνει ούτε στα ύδατά τους ούτε με το υπό αμερικανικής σημαίας πλοίο της εταιρείας, η Plankton αποφάνθηκε πως η απόθεση θα γίνει με πλοίο άλλης σημαίας και εκτός ΗΠΑ.

Πού; Σε έκταση 10.000 τετραγωνικών χιλιομέτρων κοντά στα νησιά Γαλαπάγος, ένα από το πιο πλούσια, περίπλοκα και ευαίσθητα οικοσυστήματα του πλανήτη, περιοχή που έχει κηρυχθεί Παγκόσμια Κληρονομιά της Ανθρωπότητας από την UNESCO!

ΧΡ. ΠΑΝΤΖΟΥ

ΚΥΡΙΑΚΑΤΙΚΗ - 19/08/2007